Prof. Dr. Orhan Şen olarak, bir hekim ve bir baba kimliğimle, geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızın sadece bedensel değil, aynı zamanda zihinsel ve ruhsal gelişimlerini de en üst düzeyde desteklemenin önemine inanıyorum. Okulların kapanmasıyla başlayan, 27 Haziran 2025 tarihi itibarıyla içinde bulunduğumuz bu güzel yaz ayları, çocuklar için uzun ve keyifli bir mola anlamına gelse de, bu değerli zamanın nasıl değerlendirildiği onların sağlığı ve gelişimi üzerinde derin izler bırakır.

Ekran Esaretine Son! Çocuklarınızın Yaz Tatilini Aktif ve Eğlenceli Geçirmesi İçin 5 Yaratıcı Yol

Okulların kapanmasıyla birlikte çocuklarımızın kazandığı o değerli serbest zaman, maalesef modern çağın en büyük tuzaklarından biri olan ekran esareti riskini de beraberinde getiriyor. Tabletler, telefonlar, bilgisayarlar ve televizyonlar karşısında geçirilen uzun saatler, sadece hareketsizliğe ve kilo alımına değil, aynı zamanda beyin gelişimi, sosyal beceriler ve ruh sağlığı üzerinde de olumsuz etkilere yol açabiliyor. Oysa ki yaz tatili, çocuklarımızın doğayla, akranlarıyla ve en önemlisi kendi bedenleriyle bağ kurarak hem aktif ve eğlenceli vakit geçirebilecekleri hem de gelişimlerini destekleyecekleri paha biçilmez bir fırsattır. Bir beyin ve sinir cerrahı olarak, hareketin, oyunun ve keşfetmenin çocuk beynindeki sinirsel bağlantıları (sinapsları) nasıl güçlendirdiğini, öğrenme ve hafıza kapasitesini nasıl artırdığını bilimsel olarak biliyorum. Bu nedenle, ebeveynlere düşen en önemli görevlerden biri, çocuklarımızı ekranların pasif dünyasından çıkarıp, gerçek dünyanın aktif ve zengin deneyimlerine yönlendirmektir. Bu makalede amacım, “Sağlıklı ürün, sağlıklı yaşam” felsefemin bir uzantısı olarak, çocuklarımızın gelişimine en uygun “sağlıklı alışkanlıkları” sunmaktır. Sizlere, bu yaz çocuklarınızı ekran başından kaldıracak, onların fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimine katkıda bulunacak 5 yaratıcı yolu, pratik ve uygulanabilir önerilerle anlatacağım.

Yaz Aylarında Aktif Olmanın Çocuk Gelişimindeki Hayati Rolü

Yaz aylarında çocukları harekete teşvik etmek, sadece enerjilerini atmalarını sağlamak veya kilo kontrolüne yardımcı olmakla sınırlı bir fayda sunmaz. Fiziksel aktivite, bir çocuğun gelişiminin her bir yönünü besleyen temel bir ihtiyaçtır.

Fiziksel Gelişim: Koşmak, zıplamak, yüzmek, bisiklete binmek gibi aktiviteler, çocukların kaslarının ve kemiklerinin sağlıklı bir şekilde güçlenmesini sağlar. Erken yaşlarda kazanılan bu temel, ileriki yaşlarda osteoporoz gibi kemik hastalıklarına karşı koruyucu bir kalkan oluşturur. Düzenli hareket, kalp ve dolaşım sistemini güçlendirir, sağlıklı bir vücut ağırlığının korunmasına yardımcı olur ve obezite ile ilişkili diyabet, yüksek tansiyon gibi kronik hastalıkların riskini azaltır.

Beyin Gelişimi (Nörolojik Faydalar): Hareket, çocuk beyni için adeta bir gübre gibidir. Fiziksel aktivite, beyne giden kan akışını ve oksijen miktarını artırır. Bu durum, öğrenme, hafıza, dikkat ve problem çözme gibi bilişsel fonksiyonlardan sorumlu beyin bölgelerini uyarır. Oyun ve hareket sırasında kurulan yeni deneyimler, beyinde yeni sinirsel bağlantıların oluşmasını (nöroplastisite) tetikler. Bu, çocuğun öğrenme kapasitesini ve zihinsel esnekliğini doğrudan artırır. Bir ağaca tırmanmaya çalışan çocuğun hesapladığı mesafe, bir topu yakalamaya çalışırken kurduğu el-göz koordinasyonu, beynin en karmaşık egzersizlerinden biridir.

Ruh Sağlığı ve Duygusal Denge: Fiziksel aktivite, vücutta endorfin ve serotonin gibi “mutluluk hormonlarının” salgılanmasını sağlar. Bu, çocukların stres ve kaygı düzeylerini azaltır, ruh hallerini iyileştirir ve kendilerini daha mutlu hissetmelerine yardımcı olur. Bir hedefe ulaşmak (örneğin, ip atlamayı öğrenmek) veya bir oyunda başarılı olmak, çocuğun özgüvenini ve özsaygısını pekiştirir.

Sosyal Beceriler: Özellikle akranlarıyla birlikte yapılan grup oyunları ve spor aktiviteleri, çocukların önemli sosyal beceriler kazanması için bir laboratuvar görevi görür. Takım çalışmasını, kurallara uymayı, sırasını beklemeyi, kazanmayı ve kaybetmeyi, empati kurmayı ve etkili iletişim kurmayı bu oyunlar sayesinde öğrenirler. Ekran başında tek başına geçirilen zamanın sunamayacağı bu değerli sosyal deneyimler, çocuğun ileriki yaşamı için temel oluşturur. Bu hayati faydaların tam karşısında ise, aşırı ekran süresinin getirdiği hareketsizlik, uyku sorunları, dikkat eksikliği ve sosyal izolasyon gibi olumsuz etkiler yer almaktadır. Bu nedenle, yaz tatilini aktif geçirmek bir seçenek değil, çocuklarımızın sağlıklı geleceği için bir zorunluluktur.

Çocuklarınızı Harekete Geçirecek 5 Yaratıcı Yol

Çocukları ekran başından kaldırmak için “Hadi, dışarı çık oyna!” demek her zaman yeterli olmayabilir. Onlara ilham verecek, ilgilerini çekecek ve yaratıcılıklarını tetikleyecek alternatifler sunmak gerekir. İşte size bu konuda rehberlik edecek 5 yaratıcı yol:

1. Doğa Kaşifleri Olun: Keşfet, Öğren ve Hareket Et

Doğa, çocuklar için en büyük oyun alanı ve en zengin öğrenme ortamıdır. Şehir hayatı bizleri doğadan uzaklaştırsa da, küçük fırsatları bile değerlendirerek çocuklarımızı doğayla buluşturabiliriz.

• Tematik Doğa Yürüyüşleri: Sıradan bir yürüyüşü bir maceraya dönüştürün. Örneğin, bir “yaprak avı” düzenleyerek çocuklarınızdan farklı şekil ve renklerde yapraklar toplamasını isteyin. Bir “böcek safarisi” yaparak karıncaları, uğur böceklerini veya kelebekleri büyüteçle inceleyin. Bir “kuş gözlem” gününde, gördüğünüz kuşların seslerini ve renklerini tanımaya çalışın. Bu aktiviteler, hem yürüme ve hareket etmeyi teşvik eder hem de gözlem ve araştırma becerilerini geliştirir.
• Hazine Avı: Evinizin bahçesinde veya yakındaki bir parkta, basit bir harita ve eğlenceli ipuçları hazırlayarak bir hazine avı oyunu düzenleyin. İpuçlarını bulmak için koşmaları, zıplamaları veya bir nesnenin etrafında dönmeleri gerekebilir. Bu, problem çözme becerilerini ve fiziksel aktiviteyi birleştiren harika bir yöntemdir.
• Ailece Kampçılık veya Piknik: Bir hafta sonunu yakındaki bir kamp alanında veya ormanlık bir bölgede geçirerek teknolojiye mola verin. Çadır kurmak, odun toplamak, doğada yemek pişirmek gibi aktiviteler çocuklara hem sorumluluk verir hem de onları aktif tutar. Eğer kamp imkanı yoksa, basit bir piknik bile çocukların açık havada koşup oynaması için yeterli bir sebep olabilir.
• Bahçe İşleri: Küçük bir saksıya bile olsa, çocuğunuzun kendi domatesini, biberini veya çiçeğini yetiştirmesine izin verin. Toprağa dokunmak, bir tohumun büyümesini izlemek ve bakımını üstlenmek, hem sorumluluk duygusunu geliştirir hem de sakinleştirici ve topraklayıcı bir etki yaratır.

2. Suyla Gelen Eğlence: Serinletici ve Geliştirici Su Aktiviteleri

Yaz sıcaklarında çocukları serinletmenin ve aktif tutmanın en keyifli yolu şüphesiz su aktiviteleridir. Su, doğal direnciyle kasları çalıştırırken, kaldırma kuvvetiyle eklemlere binen yükü azaltır.

• Yüzme: Yüzme, tüm vücut kaslarını çalıştıran, kalp-damar sağlığını destekleyen ve koordinasyonu geliştiren en iyi egzersizlerden biridir. Çocuğunuzu yüzme kurslarına yazdırmak veya düzenli olarak denize/havuza götürmek, yaz tatili için yapılabilecek en değerli yatırımlardandır.
• Eğlenceli Su Oyunları: Bir plaj veya havuz ortamı gerekmez. Bahçede veya balkonda su tabancası savaşları yapmak, su dolu balonlarla voleybol oynamak veya fıskiyelerin altından koşarak geçmek bile çocuklar için büyük bir eğlence ve hareket kaynağıdır.
• Plaj Aktiviteleri: Deniz kenarındaysanız, sadece yüzmekle kalmayın. Islak kumdan kaleler yapmak, çukurlar kazmak, deniz kabuğu toplamak için uzun yürüyüşler yapmak veya plaj voleybolu/futbolu oynamak, çocuğunuzun enerjisini atmasına yardımcı olur.
• Önemli Güvenlik Hatırlatması: Su aktiviteleri ne kadar eğlenceli olursa olsun, güvenlik her zaman birinci önceliktir. Çocuklar su kenarında veya suyun içinde asla tek başlarına bırakılmamalıdır. Yüzme bilmeyen veya yeni öğrenen çocuklar için can yeleği veya kolluk gibi yardımcı ekipmanlar mutlaka kullanılmalıdır.

Tablo 1: Yaş Gruplarına Göre Önerilen Yaz Aktiviteleri ve Gelişimsel Katkıları

Her yaş grubunun fiziksel ve zihinsel gelişim seviyesi farklıdır. Bu nedenle, aktiviteleri çocuğunuzun yaşına ve ilgi alanlarına göre seçmek, hem daha keyif almasını hem de maksimum fayda sağlamasını garanti eder.

Bu tablo, çocuğunuz için aktivite seçerken size bir yol haritası sunabilir. Ancak en önemli kural, çocuğunuzun keyif aldığı ve kendini iyi hissettiği aktivitelere yönelmektir. Doğanın ve suyun sunduğu eşsiz oyun alanlarını keşfettikten sonra, şimdi de çocuklarımızı ekran başından kaldıracak, hem sosyal becerilerini hem de yaratıcılıklarını geliştirecek diğer yaratıcı yollara göz atalım. Bazen en basit ve en geleneksel oyunlar, çocuklar için en geliştirici deneyimleri sunabilir. Ardından, ebeveynler olarak bu süreci nasıl daha etkili yönetebileceğimize dair bazı püf noktalarına değineceğiz.

3. Eski Oyunlar, Yeni Eğlenceler: Geleneksel Sokak Oyunlarını Yeniden Keşfedin

Bizlerin çocukluğunda sokakları dolduran, basit malzemelerle veya sadece hayal gücüyle oynanan geleneksel oyunlar, günümüz çocukları için de harika birer alternatif olabilir. Bu oyunlar, teknolojiden uzak, yüz yüze iletişimi, fiziksel becerileri ve sosyal etkileşimi doğal bir şekilde geliştiren paha biçilmez araçlardır. Mayıs ayında havaların ısınmasıyla birlikte, parklarda veya güvenli site bahçelerinde bu oyunları yeniden canlandırabilirsiniz.

• Seksek: Bir tebeşirle yere çizilecek basit bir seksek oyunu, çocuğunuzun denge, koordinasyon, tek ayak üzerinde zıplama ve sayı sayma becerilerini aynı anda geliştirir. Hem eğlenceli hem de son derece faydalı bir aktivitedir.
• İp Atlama: İster tek başına ister arkadaşlarla birlikte oynansın, ip atlama mükemmel bir kardiyo egzersizidir. Ritim duygusunu, zamanlamayı, el-ayak koordinasyonunu ve dayanıklılığı artırır. Farklı tekerlemelerle oyunu daha da keyifli hale getirebilirsiniz.
• Yakar Top (Dodgeball): Bu klasik oyun, çocuklara el-göz koordinasyonunu, çevikliği, kaçma ve atma becerilerini öğretir. Aynı zamanda bir takım oyunu olduğu için strateji kurma, iş birliği yapma ve hızlı karar verme gibi önemli yetenekleri de geliştirir.
• Saklambaç ve Körebe: Bu basit oyunlar, aslında çocukların zihinsel ve fiziksel becerilerini bir arada kullanmasını gerektirir. Saklambaç, stratejik düşünme (nereye saklanmalı?), sabır ve hızlı koşma becerilerini geliştirir. Körebe ise gözler kapalıyken diğer duyulara (işitme, dokunma) odaklanmayı, mekansal farkındalığı ve güven duygusunu pekiştirir.
• Bu Oyunları Günümüze Uyarlama: Arkadaş gruplarıyla veya komşularla anlaşarak haftanın bir gününü “sokak oyunları günü” ilan edebilirsiniz. Bu, hem çocuklar arasında sosyal bağların güçlenmesine hem de ebeveynler için nostaljik ve keyifli bir deneyime dönüşebilir.

4. Yaratıcılık ve Hareketin Dansı: Sanatsal Aktivitelerle Aktif Kalın

Fiziksel aktivite denince akla sadece spor veya koşup zıplamak gelmemelidir. Sanat ve yaratıcılıkla birleşen hareket, çocukların hem bedenlerini hem de ruhlarını besler, onlara kendilerini ifade etmeleri için yeni yollar sunar.

• Dans ve Müzik: Evde müziğin sesini açın ve bırakın çocuklarınız içlerinden geldiği gibi dans etsinler. Dans etmek, hem harika bir egzersiz hem de duygusal bir boşalım aracıdır. Birlikte komik dans figürleri uydurabilir, bir müzik klibi çekebilir veya online dans dersleriyle yeni bir dans türü öğrenebilirsiniz.
• Açık Havada Sanat: Yere sereceğiniz büyük bir kağıt veya eski bir çarşaf üzerinde, çocuklarınızın ayaklarını veya ellerini kullanarak “aksiyon resmi” yapmalarına izin verin. Farklı renkteki parmak boyalarını kullanarak yaptıkları bu büyük ölçekli resimler, onların büyük kas gruplarını, denge ve koordinasyon becerilerini kullanmalarını sağlar.
• Ev Yapımı Tiyatro: Bildikleri bir masaldan veya hikayeden yola çıkarak ailece bir tiyatro oyunu sahneleyin. Rolleri paylaşın, evdeki eşyalardan basit kostümler ve dekorlar hazırlayın. Prova süreci boyunca yapılacak hareketler, jest ve mimik çalışmaları, hem fiziksel hem de duygusal ifade becerilerini geliştirir.
• Heykel ve Modelleme: Büyük kil blokları, oyun hamurları veya hatta bahçedeki çamurla oynamak, çocukların üç boyutlu düşünme ve ince motor becerilerini geliştirir. Ayakta durarak veya geniş bir masanın etrafında hareket ederek yapılan bu tür sanatsal çalışmalar, oturarak yapılan aktivitelere göre daha fazla hareket içerir.

Bu aktiviteler, çocuğunuzun enerjisini yaratıcı bir şekilde dışa vurmasına ve “ben bunu yapabilirim” diyerek özgüven kazanmasına yardımcı olur.

5. Sorumluluk Verin, Maceraya Ortak Edin: Ev İçi ve Bahçe Görevleri

Çocukları aktif tutmanın bir diğer yolu da onları günlük yaşamın bir parçası haline getirmek ve yaşlarına uygun sorumluluklar vererek birer “maceraya” ortak etmektir. Bu, hem hareket etmelerini sağlar hem de aile bağlarını güçlendirir.

• Minik Bahçıvanlar: Daha önce de bahsettiğimiz gibi, bahçe işleri harika bir aktivitedir. Saksıların toprağını değiştirmek, çiçekleri sulamak, sebzeleri toplamak, yaprakları temizlemek gibi görevler, çocukların doğayla temas kurmasını ve fiziksel olarak aktif olmasını sağlar.
• Araba Yıkama Partisi: Sıcak bir günde araba yıkamayı bir oyuna dönüştürün. Süngerlerle köpürtmek, hortumla su sıkmak çocuklar için büyük bir eğlencedir ve bu sırada bolca hareket ederler.
• Ev İçi Engelli Parkuru: Yağmurlu veya çok sıcak günler için evin içinde basit bir engelli parkuru kurun. Minderlerin üzerinden atlamak, sandalyelerin altından geçmek, bir ip boyunca yürümek gibi basit istasyonlar oluşturarak onları hareket etmeye teşvik edebilirsiniz.
• Mutfakta Yardımcı Şefler: Birlikte sağlıklı bir salata yapmak veya meyve salatası hazırlamak, hem sağlıklı beslenme alışkanlıklarını pekiştirir hem de ayakta durmayı, malzemeleri yıkamayı, karıştırmayı gerektirdiği için hareket içerir.

Bu tür görevler, çocuklara bir işi başarma ve aileye katkıda bulunma hissi vererek özgüvenlerini artırır ve onları ekranın pasif dünyasından uzaklaştırır.

Aktiviteleri Planlarken Ebeveynlere Düşen Görevler ve Püf Noktaları

Çocuklarımızı aktif bir yaza yönlendirirken, bu süreci doğru yönetmek ve güvenli bir ortam sağlamak biz ebeveynlerin sorumluluğundadır.

• Rol Model Olun: Unutmayın, çocuklar söylediklerimizden çok yaptıklarımızı örnek alırlar. Eğer biz gün boyu ekran başında vakit geçiriyorsak, onlardan farklısını bekleyemeyiz. Aktivitelerine katılın, onlarla birlikte bisiklete binin, yürüyüş yapın, oyunlar oynayın. Bu, hem onları motive eder hem de aranızdaki bağı güçlendirir.
• Ekran Süresini Yönetin: Ekran süresi konusunda net, tutarlı ve yaşlarına uygun kurallar belirleyin. Bu kuralları ailece konuşarak oluşturmak, çocukların da sürece dahil olmasını sağlar. Ekran süresini bir ödül veya ceza aracı olarak kullanmaktan kaçının. Bunun yerine, ekran dışı aktivitelerin ne kadar keyifli olabileceğini onlara gösterin.
• Esneklik ve Seçenek Sunma: Her günü katı bir programla doldurmak yerine, çocuğunuzun ilgi alanlarına ve o anki ruh haline saygı duyun. Onlara birkaç aktivite seçeneği sunarak karar sürecine dahil etmek, kendilerini daha değerli hissetmelerini ve aktiviteye daha istekli katılmalarını sağlar.
• Güvenlik Önlemlerini İhmal Etmeyin:
  • Güneşten Korunma: Özellikle güneşin en dik olduğu saatlerde (10:00-16:00 arası) yoğun dış mekan aktivitelerinden kaçının. Çocukların şapka, güneş gözlüğü ve cilt tiplerine uygun güneş kremi kullanmalarını sağlayın.
  • Hidrasyon: Çocukların oyun sırasında sık sık su içmelerini hatırlatın. Yanlarında her zaman bir su şişesi bulundurun.
  • Uygun Giyim ve Ekipman: Aktiviteye uygun, rahat ve nefes alabilen giysiler ve ayakkabılar seçin. Bisiklete binerken veya paten kayarken kask, dizlik gibi koruyucu ekipmanların kullanımını teşvik edin.

Tablo 2: Haftalık Dengeli Aktivite Planı Örneği (Ekran Süresini Yönetmek İçin)

Aşağıdaki tablo, bir hafta boyunca farklı türdeki aktiviteleri nasıl dengeleyebileceğinize ve ekran süresini nasıl yönetebileceğinize dair bir fikir vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bu planı kendi ailenizin rutinlerine ve çocuklarınızın ilgi alanlarına göre şekillendirebilirsiniz.

Bu dengeli yaklaşım, çocukların hem fiziksel olarak aktif olmalarını hem de yaratıcı, sosyal ve dinlendirici aktivitelere zaman ayırmalarını sağlayarak ekran süresini doğal bir şekilde yönetmenize yardımcı olacaktır. Çocuklarımızı ekran başından kaldırarak onların doğayla, suyla, geleneksel oyunlarla, sanatla ve hatta günlük sorumluluklarla buluşmasını sağlayacak 5 yaratıcı yolu ve bu süreçte biz ebeveynlere düşen görevleri detaylıca ele aldık. Unutmayalım ki, bu çabaların her biri, çocuklarımızın sadece o anki mutluluğu için değil, aynı zamanda onların uzun vadeli fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığına yapılmış paha biçilmez birer yatırımdır. Şimdi, bu değerli bilgileri özetleyerek makalemizi tamamlayalım.

Özet ve Sonuç Bölümü

Prof. Dr. Orhan Şen olarak, bu kapsamlı makalede sizlerle, günümüzün en büyük zorluklarından biri olan ekran esaretine karşı, çocuklarımızın yaz tatilini nasıl daha aktif ve eğlenceli geçirebileceğine dair bilimsel temelli ve pratik çözüm yolları paylaştım. Hareketin, bir çocuğun sadece kaslarını ve kemiklerini değil, aynı zamanda beyin gelişimini, öğrenme kapasitesini, ruh sağlığını ve sosyal becerilerini de nasıl şekillendirdiğini vurguladık. Bu doğrultuda, çocuklarımızı harekete geçirmek için 5 yaratıcı yol haritası çizdik: Onları birer doğa kaşifi yapmak, suyla gelen eğlenceyi keşfettirmek, geleneksel sokak oyunlarını yeniden canlandırmak, yaratıcılık ve hareketin dansını birleştirmek ve onlara sorumluluklar vererek maceraya ortak etmek. Bu süreçte biz ebeveynlerin birer rehber ve rol model olmamızın önemine, aktiviteleri planlarken güvenlik, denge ve esnekliği gözetmemiz gerektiğine dikkat çektik. Unutulmamalıdır ki, amacımız çocuklarımızı zorla bir aktiviteye yönlendirmek değil, onlara ekranın sanal dünyasından daha cazip, daha keyifli ve daha geliştirici alternatifler sunarak kendi potansiyellerini keşfetmelerine olanak tanımaktır. Bu yaz, çocuklarımızın kahkahalarının parklarda, deniz kenarlarında, bahçelerde yankılandığı; meraklarının doğanın gizemleriyle, yaratıcılıklarının sanatla ve enerjilerinin sağlıklı oyunlarla beslendiği bir yaz olsun. Onlara sunacağınız bu aktif ve sevgi dolu deneyimler, karne hediyelerinin en güzeli, gelecekteki sağlıklı ve mutlu yaşamlarının ise en sağlam temeli olacaktır. “İnsanların en hayırlısı, insanlara en faydalı olandır” düsturuyla, bu bilgilerin tüm ailelere rehberlik etmesini temenni eder, hepinize unutulmaz, hareketli ve sağlık dolu bir yaz dilerim. Kendi yaratıcı aktivite fikirlerinizi ve deneyimlerinizi yorumlar bölümünde paylaşarak, bu değerli bilgi havuzunu hep birlikte zenginleştirebiliriz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Çocuğum hiç dışarı çıkmak veya hareket etmek istemiyor, onu nasıl motive edebilirim?

Çocuğunuzun hareket etmeye veya dışarı çıkmaya karşı isteksiz olması, özellikle ekran alışkanlığı kökleşmişse, sık karşılaşılan bir durumdur ve sabır gerektirir. Öncelikle, onu anlamaya çalışın; bu isteksizliğin altında yatan bir neden (arkadaşlarıyla sorun yaşaması, bir aktivitede başarısız olmaktan korkması, sadece alışkanlık vb.) olabilir. Onu doğrudan eleştirmek veya zorlamak yerine, empati kurun ve sürece birlikte başlayın. “Hadi dışarı çık” demek yerine, “Hadi birlikte 15 dakikalığına bisiklete binelim, sonra en sevdiğin oyunu oynarız” gibi somut, kısa süreli ve cazip teklifler sunun. En güçlü motivasyon aracı sizin rol model olmanızdır; siz aktif olursanız ve bundan keyif aldığınızı gösterirseniz, o da size katılmaya daha istekli olacaktır. Aktiviteyi onun ilgi alanlarına göre seçin. Eğer arabaları seviyorsa, bir go-kart pistine gitmeyi veya uzaktan kumandalı arabasını parkta sürmeyi teklif edebilirsiniz. Müziği seviyorsa, dans etmek harika bir başlangıç olabilir. Küçük başarılarını takdir edin ve övün. Önemli olan, hareketi bir “görev” olmaktan çıkarıp, birlikte keyif alınan “eğlenceli bir aile aktivitesi” haline getirmektir.

Yaz aylarında çocuklar için ideal ekran süresi ne kadar olmalıdır?

Yaz aylarında çocuklar için ideal ekran süresi, çocuğun yaşına ve ekran başında ne tür içerik tükettiğine göre değişiklik gösterir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) gibi kurumların genel önerileri yol gösterici olabilir. 2 yaşından küçük çocuklar için ekran maruziyeti (görüntülü konuşma hariç) önerilmez. 2-5 yaş arası çocuklar için eğitici içerikler olmak kaydıyla günde en fazla 1 saat ve mutlaka bir yetişkin eşliğinde olmalıdır. 6 yaş ve üzeri çocuklar için ise katı bir saat sınırı yerine, tutarlı ve dengeli bir yaklaşım benimsenmelidir. En önemli kural, ekran süresinin çocuğun fiziksel aktivitesini, yüz yüze sosyal etkileşimlerini, aileyle geçirdiği zamanı ve en önemlisi uyku düzenini (gecelik 8-12 saat, yaşa göre değişir) olumsuz etkilememesidir. Yaz aylarında, bu sürenin günde toplam 2 saati geçmemesi genel olarak makul bir hedef olabilir. Ailece bir “medya kullanım planı” oluşturmak, evin belirli bölgelerini (yemek masası, yatak odaları) ve zamanlarını (yemek saatleri, yatmadan önceki 1-2 saat) “ekransız alan/zaman” olarak belirlemek, kuralların herkes için geçerli olmasını sağlar ve tutarlılığı artırır.

Sıcak havalarda çocukların spor yapması güvenli midir? Nelere dikkat edilmeli?

Evet, gerekli önlemler alındığı takdirde sıcak havalarda çocukların spor yapması güvenlidir ve teşvik edilmelidir. Ancak çocukların termoregülasyon (vücut ısısını dengeleme) sistemleri yetişkinler kadar gelişmemiştir ve sıcak çarpmasına daha yatkındırlar. Bu nedenle çok dikkatli olunmalıdır. Öncelikle, aktivite zamanlaması çok önemlidir. Güneşin en dik ve sıcaklığın en yüksek olduğu saatlerden (genellikle 10:00-16:00 arası) kesinlikle kaçınılmalıdır. Aktiviteler için sabah erken saatler veya akşamüstü serinliği tercih edilmelidir. Hidrasyon hayati önem taşır; çocuklara aktivite öncesinde, sırasında (her 15-20 dakikada bir) ve sonrasında bol bol su içmeleri hatırlatılmalıdır. Giysi seçimi de kritiktir; açık renkli, hafif, bol ve nefes alabilen pamuklu giysiler tercih edilmelidir. Başlarını güneşten korumak için geniş kenarlı bir şapka mutlaka takılmalıdır. Aktivitenin yoğunluğu ve süresi, sıcaklık ve nem oranına göre ayarlanmalı, çocukların sık sık gölgede dinlenmelerine olanak tanınmalıdır. Yorgunluk, baş dönmesi, mide bulantısı, baş ağrısı gibi sıcak bitkinliği belirtileri konusunda hem ebeveynler hem de çocuklar bilinçli olmalı ve bu belirtiler görüldüğünde aktivite derhal sonlandırılıp serin bir yere geçilmelidir.

Çocuğumun arkadaşı yok, tek başına nasıl aktif kalabilir?

Çocuğunuzun akranlarıyla sosyalleşmekte zorlanması veya o an için bir arkadaş çevresinin olmaması, onun aktif kalmasına engel değildir. Tek başına da yapabileceği pek çok eğlenceli ve geliştirici aktivite bulunmaktadır. Bisiklete binmek, paten kaymak, ip atlamak, bir potaya basket atmak veya duvara karşı top oynamak gibi bireysel sporlar harika seçeneklerdir. Doğa yürüyüşleri yapmak, bu sırada fotoğraf çekmek veya bir doğa günlüğü tutmak da hem hareket hem de gözlem becerilerini geliştirir. Evde veya bahçede, online derslerden veya videolardan faydalanarak yoga, pilates veya dans öğrenebilir. Kendi kendine bir engelli parkuru kurup zamanla yarışabilir. Bir hedefe yönelik çalışmak da motivasyon kaynağı olabilir; örneğin, bir ay içinde sektirmeden 50 kez ip atlamayı hedeflemek gibi. Ayrıca, bu durum yeni arkadaşlıklar kurması için de bir fırsat olabilir. Yaşına ve ilgi alanlarına uygun bir spor kursuna (yüzme, tenis, dövüş sanatları vb.) veya yaz kampına katılması, ortak ilgi alanlarına sahip yeni arkadaşlar edinmesi için en iyi yollardan biridir.

Bu aktiviteler için çok para harcamak gerekir mi? Ekonomik çözümler nelerdir?

Çocukları yazın aktif tutmak için büyük bütçeler ayırmak kesinlikle gerekmez. Pek çok eğlenceli ve geliştirici aktivite tamamen ücretsiz veya çok düşük maliyetlidir. En güzel oyun alanı olan doğa bedavadır; parklar, ormanlar, halka açık yeşil alanlar koşmak, oynamak, piknik yapmak için mükemmeldir. Geleneksel sokak oyunları (seksek, yakar top, istop, saklambaç) sadece bir top veya bir tebeşir gerektirir. İp atlamak, en ekonomik ve en etkili egzersizlerden biridir. Evdeki malzemelerle yaratıcılığınızı kullanabilirsiniz; pet şişelerle bowling labutları yapabilir, karton kutulardan kaleler veya arabalar inşa edebilir, eski çarşaflardan çadırlar kurabilirsiniz. Birlikte yemek yapmak, evdeki eski eşyaları tamir etmeye çalışmak veya bir tiyatro oyunu sahnelemek de maliyetsiz aktivitelerdir. Belediyelerin veya halk eğitim merkezlerinin düzenlediği ücretsiz veya düşük ücretli spor kurslarını ve yaz etkinliklerini takip edebilirsiniz. Önemli olan para harcamak değil, çocuğunuza zaman ayırmak, hayal gücünüzü kullanmak ve birlikte keyifli anlar yaratmaktır.

Takım sporları çocuğumun karakter gelişimini nasıl etkiler?

Takım sporları, çocukların karakter gelişimi üzerinde son derece olumlu ve çok yönlü etkilere sahiptir. Bu sporlar, çocuklara sadece fiziksel beceriler kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda önemli yaşam dersleri de öğretir. Öncelikle, iş birliği ve takım çalışması ruhunu aşılarlar. Çocuklar, ortak bir hedefe ulaşmak için farklı yeteneklere sahip takım arkadaşlarıyla birlikte çalışmayı, birbirlerine destek olmayı ve bireysel egolarını takımın başarısı için geri planda tutmayı öğrenirler. Sorumluluk duygusu gelişir; her oyuncunun takıma karşı bir görevi vardır ve antrenmanlara düzenli katılmak, görevini yerine getirmek gibi sorumlulukları üstlenirler. Disiplin ve sabır kazanırlar; bir beceride ustalaşmanın zaman ve tekrar gerektirdiğini anlarlar. Liderlik ve takipçilik rolleri arasında geçiş yapmayı öğrenirler. En önemlisi, kazanmayı ve kaybetmeyi öğrenirler. Zaferi alçakgönüllülükle kutlamayı, yenilgiyi ise bir ders çıkarma ve daha çok çalışma fırsatı olarak görmeyi deneyimlerler. Bu, onların hayal kırıklıklarıyla başa çıkma ve duygusal dayanıklılık (rezilyans) geliştirme becerilerini artırır. Ayrıca, kurallara saygı duymayı ve adil oyun (fair play) ruhunu benimsemeyi öğrenirler.

Çocuğumun ilgi alanlarını nasıl keşfedip ona uygun aktiviteler bulabilirim?

Çocuğunuzun ilgi alanlarını keşfetmek ve ona uygun aktiviteler bulmak, gözlem, deneme ve sabır gerektiren bir süreçtir. Öncelikle, onu zorlamadan ve yargılamadan serbest oyun anlarında gözlemleyin. Hangi tür oyuncaklarla daha çok oynuyor? Yaratıcı ve sanatsal mı, yoksa daha çok hareketli ve fiziksel mi? İnşa etmeyi mi seviyor, yoksa hikaye anlatmayı mı? Bu gözlemler size önemli ipuçları verecektir. Ona farklı seçenekler sunun ve denemesi için fırsatlar yaratın. Farklı spor dallarının, sanat atölyelerinin veya müzik enstrümanlarının deneme derslerine birlikte katılın. Bir aktiviteyi sevip sevmediğine karar vermesi için ona zaman tanıyın; ilk denemede hoşlanmayabilir ama zamanla sevebilir. Onunla sohbet edin, hayallerini, nelerin onu heyecanlandırdığını sorun. “Büyüyünce ne olmak istersin?” gibi basit sorular bile ilgi alanları hakkında fikir verebilir. Arkadaşlarının yaptığı aktiviteler hakkında konuşun, belki onlardan ilham alabilir. Önemli olan, kendi beklentilerinizi veya gerçekleşmemiş hayallerinizi ona yansıtmak yerine, onun özgün ilgi ve yeteneklerini keşfetmesine rehberlik etmektir. Bir aktiviteden sıkılıp başka bir şeye geçmek istemesi de gelişim sürecinin doğal bir parçasıdır; bu denemeler, onun kendini tanımasına yardımcı olur.

Yaz tatilinde akademik becerilerini kaybetmemesi için hareketli öğrenme yöntemleri var mıdır?

Kesinlikle vardır. Öğrenmeyi dört duvar arasına ve masa başına hapsetmek yerine, hareketle birleştirmek, bilgilerin daha kalıcı ve keyifli hale gelmesini sağlar. Bu, “kinestetik öğrenme” olarak da bilinir. Örneğin, matematiği öğretirken seksek oyunu oynayabilir, her kareye bir sayı veya basit bir işlem yazabilirsiniz. Hazine avı oyunu, harita okuma, yön bulma ve ipuçlarındaki bilmeceleri çözme gibi becerileri geliştirir. Doğa yürüyüşleri sırasında gördüğünüz bitkileri, hayvanları veya coğrafi şekilleri isimlendirerek bir fen bilgisi dersine dönüştürebilirsiniz. Topladığınız farklı yaprakları veya taşları sayabilir, gruplandırabilir, desenlerini çizebilirsiniz. Birlikte yemek yaparken malzemeleri ölçmek, oranları hesaplamak harika bir matematik pratiğidir. Belirli harfleri veya kelimeleri yere tebeşirle yazıp, söylediğiniz harfin veya kelimenin üzerine zıplamasını isteyebilirsiniz. Tarihi yerleri ziyaret etmek, bir müzede dolaşmak, bir bilim merkezine gitmek de pasif öğrenmeden çok daha etkili ve hareketli yöntemlerdir. Bu tür aktiviteler, çocukların birden fazla duyusunu kullanarak öğrenmelerini sağlar ve akademik becerilerin yaz tatili boyunca körelmesini önler.

Kaynaklar

1. American Academy of Pediatrics. (2016). Media and Young Minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. DOI: 10.1542/peds.2016-2591
2. Burdette, H. L., & Whitaker, R. C. (2005). Resurrecting free play in young children: looking beyond fitness and fatness to attention, affiliation, and affect. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 159(1), 46-50. DOI: 10.1001/archpedi.159.1.46
3. Carson, V., Hunter, S., Kuzik, N., Gray, C. E., Poitras, V. J., Chaput, J. P., … & Tremblay, M. S. (2016). Systematic review of physical activity and health in the early years (aged 0–4 years). BMC Public Health, 16(Suppl 3), 819. DOI: 10.1186/s12889-016-3361-9
4. Donnelly, J. E., Hillman, C. H., Castelli, D., Etnier, J. L., Lee, S., Tomporowski, P., … & Szabo-Reed, A. N. (2016). Physical activity, fitness, cognitive function, and academic achievement in children: a systematic review. Medicine & Science in Sports & Exercise, 48(6), 1197-1222. DOI: 10.1249/MSS.0000000000000901
5. Gray, C., Gibbons, R., Larouche, R., Sandseter, E. B. H., Bienenstock, A., Brussoni, M., … & Tremblay, M. S. (2015). What is the relationship between outdoor time and physical activity, sedentary behaviour, and physical fitness in children? A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(6), 6455-6474. DOI: 10.3390/ijerph120606455
6. Hillman, C. H., Erickson, K. I., & Kramer, A. F. (2008). Be smart, exercise your heart: exercise effects on brain and cognition. Nature Reviews Neuroscience, 9(1), 58-65. DOI: 10.1038/nrn2298
7. U.S. Department of Health and Human Services. (2018). Physical Activity Guidelines for Americans (2nd ed.).
8. World Health Organization (WHO). (2020). Physical activity.

Ürün Tavsiyeleri: Dr. Şen’den Aktif Bir Yaza Destek: Çocuklarınızın Gelişimi İçin Doğal Formüller

Prof. Dr. Orhan Şen olarak, çocuklarımızın yaz aylarında aktif ve enerjik olmalarının temelinin, onlara sunduğumuz sevgi dolu ve teşvik edici ortamın yanı sıra, dengeli ve sağlıklı bir beslenmeden geçtiğine inanıyorum. Koşup oynarken harcadıkları enerjiyi ve gelişimleri için ihtiyaç duydukları temel yapı taşlarını doğru besinlerle karşılamak çok önemlidir. Bu bütüncül yaklaşımı desteklemek amacıyla, çocuklarımızın genel sağlığını ve gelişimini destekleyecek, doktorlarına danışarak kullanabilecekleri bazı doğal formülleri de dikkatinize sunmak isterim.

• Dr.Şen Multivitamin Multimineral
  • İçerik: Geniş bir yelpazede vitamin (C, D, B grubu vb.) ve mineraller (Kalsiyum, Magnezyum, Çinko, Demir).
  • Kullanım Amacı: Aktif çocukların artan enerji ve besin ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur. Güçlü kemik ve kas gelişimi, enerji metabolizması ve bağışıklık sistemi için gerekli olan temel mikro besinleri sağlayarak, sağlıklı bir diyeti tamamlayıcı destek sunabilir.
• Dr.Şen Omega-3 Koenzim Q10
  • İçerik: Yüksek EPA ve DHA içeren Omega-3 Yağ Asitleri, Koenzim Q10, D3 Vitamini.
  • Kullanım Amacı: Omega-3 yağ asitleri, özellikle DHA, çocukların beyin gelişimi, öğrenme kapasitesi ve konsantrasyonu için hayati öneme sahiptir. Aktif bir yaz döneminde zihinsel ve fiziksel gelişimi desteklemek için önemli bir takviye olabilir. D3 vitamini ise kemik sağlığı için gereklidir.
• Dr.Şen İmmünor
  • İçerik: Kara Mürver, Beta Glukan, C Vitamini, Çinko, Selenyum.
  • Kullanım Amacı: Yaz aylarında dışarıda daha fazla vakit geçiren ve sosyalleşen çocukların bağışıklık sistemini güçlü tutmak önemlidir. Bu ürün, içeriğindeki C vitamini, çinko ve selenyum gibi bileşenlerle bağışıklık sistemini destekleyerek, çocuklarımızın sağlıklı ve enerjik kalmasına yardımcı olabilir.

Önemli Uyarı: Gıda takviyeleri, normal beslenmenin yerine geçmez. Çocuklarınıza herhangi bir gıda takviyesi vermeden önce mutlaka kendi çocuk doktorunuza veya bir sağlık profesyoneline danışmanız esastır. Doğru ürün ve dozaj, ancak çocuğunuzun bireysel ihtiyaçları değerlendirilerek bir uzman tarafından belirlenmelidir. Kesinlikle İçermez! Tüm ürünlerimiz renklendirici, yapay aroma, tatlandırıcı ve koruyucu maddeler kullanılmadan üretilmiştir. Gluten, buğday, maya, soya ve süt ürünleri gibi potansiyel alerjenleri barındırmaz. Ağır metallerden arındırılmıştır. Genetik olarak değiştirilmiş organizmalar (GDO) içermez. Şeker, tuz ve nişasta eklenmemiştir.

*Reklam ve ürün tanıtımı içerir.